წერილობითი წყაროების მიხედვით, წუნდა ქალაქად მოიხსენიება ჯერ კიდევ ანტიკურ ხანაში. მაგრამ დღესდღეისობით აქ არანაირი ნანგრევი, თუ ნაშთი ამ პერიოდისა არ შეიმჩნევა. გვიან ანტიკურ და ადრეულ ფეოდალიზმის ხანაში წუნდა ჯავახეთის ცენტრია. V ს-ის ბოლოს აქ უკვე ცხოვრობს ეპისკოპოსი, აქვე იყო მეფის საზაფხულო რეზიდენცია. ძველი დიდებიდან შემორჩენილია ქარვასლა, სამარხი და ეკლესია, რომელიც თარიღდება XII-XIII ს.ს-ით

    ეს დარბაზული ეკლესია დგას კლდეზე. ტაძარზე არსებული წარწერა (დასავლეთ კარებთან) გვამცნობს, რომ ეკლესია აუშენებია ვინმე იჩქიტა გურგენიძეს. მოგვიანებით ტაძარს სამხრეთიდან მიაშენეს პორტიკი. შემორჩენილია მხოლოდ "ნაკვალევი� აქ არსებული ფრესკებისა, აქა-იქ გაბნეული ორნამენტები და ბარელიეფები ეკლესიას მდიდრულ სახეს აძლევს.

    ქართული ფეოდალური მონარქიის შექმნის დროიდან ზოგიერთმა ადრეულფეოდალურმა ქალაქმა დაკარგა ტავისი მნიშვნელობა. როგორც ქალაქი -  წუნდა-XI-XIIს.ს. წყაროებში აღარ მოიხსენიება. ვახუშტის სიტყვით, "წუნდა იყო ქალაქი და ციხე და ერისთავის რეზიდენცია ერთმეფობამდე, ხოლო ამჟამად უკვე აღარ არის როგორც ქალაქი, არამედ მხოლოდ ციხე�...